ENTELEKTÜEL SERMAYE VE REKABET AVANTAJI ÖLÇEKLERİNİN TÜRKÇE’YE UYARLANMASI VE DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİLER: KOBİLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Yayınlanmış 25.12.2020
Anahtar Kelimeler
- Entelektüel Sermaye,
- Rekabet Avantajı,
- KOBİ'ler
- Intellectual Capital,
- Competitive Advantage,
- SMEs
Nasıl Atıf Yapılır
Telif Hakkı (c) 2020 Business & Management Studies: An International Journal
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Nasıl Atıf Yapılır
Öz
Küreselleşmeyle birlikte bilginin önemi giderek artmaktadır. “Bilgi güçtür” anlayışıyla birlikte işletmeler sahip oldukları bilgiyi, deneyimi, yetenekleri geliştirerek rakiplerinden daha önce çevresel değişikliklere, belirsizliklere uyum sağlayarak, cevap vererek başarılı olma, farklı olma ve rekabet avantajı sağlama niyetindedirler. Bu bağlamda araştırma sorusu “KOBİ’lerin entelektüel sermaye düzeyleri rekabet avantajını etkiler mi?” şeklinde belirlenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada 10-249 çalışana sahip işletmelerin (KOBİ) entelektüel sermaye düzeylerinin rekabet avantajı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Diğer yandan Türkiye’de KOBİ’lerin entelektüel sermaye düzeylerinin ve rekabet avantajının ölçümüne yönelik iki farklı ölçüm aracının dil eşdeğerliği ile geçerlik-güvenirlikleri araştırılmıştır.
Ampirik araştırma niteliğinde olan bu çalışmada veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmıştır. KOBİ’lerde yönetici olarak görev yapan çalışanlar araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme tekniği ile belirlenen 130 katılımcıdan veriler elde edilmiştir. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplar t-testi, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ve yol analizinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak, Entelektüel Sermaye Ölçeği ve Rekabet Avantajı Ölçeklerinin Türkiye’de farklı yöntem ve uygulamalarda, kullanılabilir nitelikte geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca entelektüel sermaye KOBİ’lerin rekabet avantajı üzerinde istatistiksel açıdan anlamlı ve pozitif etkiye sahiptir.
Referanslar
- Agha, S., Alrubaiee, L. ve Jamhour, M. (2012). Effect of core competence on competitive advantage and organizational performance. International journal of business and management, 7(1), 192-204.
- Akkaya, B. ve Balı, S. (2018). Entelektüel sermaye ve ölçümüne yönelik bazı yaklaşımlar. Journal of International Social Research, 11(55), 1145-1161.
- Allard, K. (2003). Business as war: Battling for competitive advantage. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
- Anwar, M., Khan, S. Z. ve Khan, N. U. (2018). Intellectual capital, entrepreneurial strategy and new ventures performance: Mediating role of competitive advantage. Business and Economic Review, 10(1), 63-93.
- Bagozzi, R. P., Yi, Y. ve Phillips, L. W. (1991). Assessing construct validity in organizational research. Administrative science quarterly, 36(3), 421-458.
- Barney, J. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of management, 17(1), 99-120.
- Bayraktar, Y. ve Kaya, H. İ. (2016). Yeni ekonomi ve değişen rekabet anlayışı: karşılaştırmalı bir analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 11(1), 89-106.
- Bontis, N., Dragonetti, N. C., Jacobsen, K. ve Roos, G. (1999). The knowledge toolbox: A review of the tools available to measure and manage intangible resources. European Management Journal, 17(4), 391-402.
- Bozbura, F. T. ve Toraman, A. (2010). Türkiye'de entelektüel sermayenin ölçülmesi ile ilgili model çalışması ve bir uygulama. İTÜDERGİSİ/d, 3(1), 55-66.
- Brunelle, E. ve Lapierre, J. (2007). Examining the relationship between individual characteristics, product characteristics, and media Richness fit on consumer channel preference. Paper presented at the International Conference on Electronic Commerce and Web Technologies.
- Chahal, H. ve Bakshi, P. (2014). Effect of intellectual capital on competitive advantage and business performance: Role of innovation and learning culture. International Journal of Learning and Intellectual Capital, 11(1), 52-70.
- Chahal, H. ve Bakshi, P. (2015). Examining intellectual capital and competitive advantage relationship: Role of innovation and organizational learning. International Journal of Bank Marketing, 33(3), 376-399.
- Chen, J., Zhu, Z. ve Xie, H. Y. (2004). Measuring intellectual capital: a new model and empirical study. Journal of intellectual capital, 5(1), 195-212.
- Chen, Y.-S. (2008). The positive effect of green intellectual capital on competitive advantages of firms. Journal of business ethics, 77(3), 271-286.
- Coyne, K. P. (1986). Sustainable competitive advantage—What it is, what it isn't. Business horizons, 29(1), 54-61.
- Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
- Demirel, E. T. ve Demir, Y. (2011). Rekabet avantajı yaratmada entelektüel sermayenin önemi. "İş, Güç" Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(1), 81-104. doi:10.4026/1303-2860.2010.0166.x
- Doğan, İ. ve Özdamar, K. (2017). The effect of different data structures, sample sizes on model fit measures. Communications in Statistics-Simulation and Computation, 46(9), 7525-7533.
- Dönmez, A. ve Erol, İ. (2016). Entelektüel sermayenin ölçülmesi: VAIC™ yöntemi yardımıyla Bist-Sürdürülebilirlik endeksi işletmeleri üzerine bir uygulama. Mali Cozum Dergisi/Financial Analysis(138), 27-56.
- Edvinsson, L. (1997). Developing intellectual capital at Skandia. Long range planning, 30(3), 366-373.
- Edvinsson, L. ve Kivikas, M. (2007). Intellectual capital (IC) or Wissensbilanz process: some German experiences. Journal of intellectual capital, 8(3), 376-385.
- Edvinsson, L. ve Sullivan, P. (1996). Developing a model for managing intellectual capital. European Management Journal, 14(4), 356-364.
- Eskiler, E. ve Altunişik, R. (2017). Rol model alma davranışının pozitif sözlü iletişim ve satın alma niyeti üzerine etkisinde marka bağlılığının aracılık rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 687-696.
- Eskiler, E., Küçükibiş, F., Gülle, M. ve Soyer, F. (2016). Bilişsel davranışçı fiziksel aktivite ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Human Sciences, 13(2), 2577-2587.
- Eskiler, E., Özmen, M. ve Uzkurt, C. (2011). Bilgi Yönetimi Pazar Odaklılık ve Pazarlama Yeniliği İlişkisi: Mobilya Sektöründe Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 31-69.
- F‐Jardón, C. M. ve Martos, M. S. (2009). Intellectual capital and performance in wood industries of Argentina. Journal of intellectual capital, 10(4), 600-616.
- Gençtürk, F. E., Kandemir, D., Koç, Ö. T. ve Demirci, I. C. (2010). Rekabet avantajı kuramının tanımlanması ve ölçümlenmesi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 9(34), 13-25.
- George, D. ve Mallery, P. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step: A simple guide and reference (14th Baskı). New York: Routledge.
- Gogan, L. M., Artene, A., Sarca, I. ve Draghici, A. (2016). The impact of intellectual capital on organizational performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 221(0), 194-202.
- Görmüş, A. Ş. (2009). Entelektüel sermaye ve insan kaynakları yönetiminin artan önemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 57-75.
- Güçlü, H. (2014). Entelektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulması.
- Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2009). Multivariate data analysis. In (7th Edition ed.). Uppersaddle River,NJ: Pearson Prentice Hall.
- Hamadamin, H. H. ve Atan, T. (2019). The impact of strategic human resource management practices on competitive advantage sustainability: The mediation of human capital development and employee commitment. Sustainability, 11(20), 5782.
- Hormiga, E., Batista-Canino, R. M. ve Sánchez-Medina, A. (2011). The role of intellectual capital in the success of new ventures. International Entrepreneurship and Management Journal, 7(1), 71-92.
- Hsu, L. C. ve Wang, C. H. (2012). Clarifying the effect of intellectual capital on performance: the mediating role of dynamic capability. British Journal of Management, 23(2), 179-205.
- İpçioğlu, İ. ve Şahin, F. (2012). Örgüt kültürü ve entelektüel sermaye ilişkisinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 153-165.
- İraz, R. (2005). İşletmelerde bilgi yönetiminin yenilik ve rekabet gücü üzerindeki etkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 243-258.
- Jardon, C. M. ve Martos, M. S. (2012). Intellectual capital as competitive advantage in emerging clusters in Latin America. Journal of intellectual capital, 13(4), 462-481.
- Jurczak, J. (2008). Intellectual capital measurement methods. Economics and organization of enterprise, 1(1), 37-45.
- Kamukama, N., Ahiauzu, A. ve Ntayi, J. M. (2011). Competitive advantage: mediator of intellectual capital and performance. Journal of intellectual capital, 12(1), 152-164.
- Kamukama, N. ve Sulait, T. (2017). Intellectual capital and competitive advantage in Uganda’s microfinance industry. African Journal of Economic and Management Studies, 8(4), 498-514.
- Kandemir, T. (2008). Entellektüel Sermaye Kavramı ve Tarihsel Gelişimi. In P. D. R. AŞIKOĞLU (Ed.), Entelektüel sermaye : Kuram gelişim ve yeni perspektifler (pp. 23-36).
- Kanıbir, H. (2004). Yeni bir rekabet gücü kaynağı olarak entellektüel sermaye ve organizasyonel performansa yansımaları. Journal of Aeronautics and Space Technologies, 1(3), 77-85.
- Karakuş, M. ve Çobanoğlu, N. (2013). İlkokullarda entelektüel sermayenin ölçülmesi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013(16).
- Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri: Kavramlar, teknikler ve ilkeler (27. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
- Kaya, S. (2017). İşletmelerde entelektüel sermaye ve bilgi yönetiminin inovasyon performansı ve rekabet avantajı üzerine etkilerinin belirlenmesi. (Doktora Tezi). Haliç Üniversitesi İstanbul.
- Kerimov, R. (2011). Entelektüel sermayenin ölçülmesi, raporlanması ve işletme performansına etkisi: Örnek bir uygulama. (Yüksek Lisans). Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Keskin, H., Kalaycıoğlu, O. ve İnce, H. (2017). İhracat yetenekleri ve rekabet avantajı ilişkisi: Türk ihracatçı firmaları üzerine uygulamalı bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18, 51-68.
- Khalique, M., Bontis, N., Abdul Nassir bin Shaari, J. ve Hassan Md. Isa, A. (2015). Intellectual capital in small and medium enterprises in Pakistan. Journal of intellectual capital, 16(1), 224-238.
- Kianto, A., Ritala, P., Spender, J.-C. ve Vanhala, M. (2014). The interaction of intellectual capital assets and knowledge management practices in organizational value creation. Journal of intellectual capital, 15(3), 362-375.
- Kocapınar, E. B. (2010). Entelektüel Sermayenin Girişimsel Oryantasyona Etkisi ve Firma Performansı ile İlişkisi. (Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
- Koç, M. ve Özbozkurt, O. B. (2014). Ulusların rekabet üstünlüğü ve elmas modeli üzerine bir değerlendirme. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 85-91.
- Kong, E. ve Prior, D. (2008). An intellectual capital perspective of competitive advantage in nonprofit organisations. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 13(2), 119-128.
- Kurgun, O. ve Akdağ, G. (2013). Entelektüel sermaye ve örgüt performansı ilişkisi: Akdeniz bölgesindeki otel işletmelerinde bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 2(2), 155-176.
- Kutlu, H. A. (2009). Entellektüel Sermaye: Türkiye Muhasebe Sisteminde Raporlanabilir mi? Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 235-257.
- Li, D.-y. ve Liu, J. (2014). Dynamic capabilities, environmental dynamism, and competitive advantage: Evidence from China. Journal of Business Research, 67(1), 2793-2799.
- Longo, M. ve Mura, M. (2015). A methodology for measuring intellectual capital. A structural equations modelling approach. In M. Sharma (Ed.), Advances in Measurement Systems. Croatia: In-Tech.
- Malkawi, N. M., Al Omari, K. ve Halasa, A. (2018). Intellectual Capital as a Core Competency for Competitive Advantage: A Case Study. Journal of Digital Information Management, 16(4), 192-202.
- Mardia, K. (1985). Mardia's Test of Multinormality (Vol. 5). New York: Wiley.
- Marr, B. ve Moustaghfir, K. (2005). Defining intellectual capital: a three-dimensional approach. Management Decision, 43(9), 1114-1128.
- Menguc, B. ve Auh, S. (2006). Creating a firm-level dynamic capability through capitalizing on market orientation and innovativeness. Journal of the academy of marketing science, 34(1), 63-73.
- Mondal, A. (2016). Application of Modified VAICTM Model for Measuring Intellectual Capital Performance. International Journal of Research in Finance and Marketing, 6(11), 19-30.
- Mouritsen, J., Larsen, H. T. ve Bukh, P. N. (2001). Intellectual capital and the ‘capable firm’: narrating, visualising and numbering for managing knowledge. Accounting, organizations and society, 26(7-8), 735-762.
- Naktiyok, A. ve Karabey, C. N. (2007). İşletmelerin maddi olmayan kaynakları ve çevresel olumsuzluk algıları ile stratejik yönelimleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Sosyal BF Dergisi, 62(4), 203-225.
- Nazari, J. A., Herremans, I. M., Isaac, R. G., Manassian, A. ve Kline, T. J. (2011). Organizational culture, climate and IC: an interaction analysis. Journal of intellectual capital, 12(2), 224-248.
- Newbert, S. L. (2008). Value, rareness, competitive advantage, and performance: a conceptual‐level empirical investigation of the resource‐based view of the firm. Strategic management journal, 29(7), 745-768.
- Nonaka, I. ve Takeuchi, H. (1995). The knowledge-creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation: Oxford university press.
- Nzewi, H. N., Robert, E. I., Ifechi, A. N., Monene, C. P. ve Martin, O. (2019). Intellectual capital and competitive advantage of selected commercial banks in Anambra State. International Journal of Managerial Studies and Research, 6(5), 27-36.
- Okay, S. (2012). Entelektüel sermaye ve muhasebe ile ilişkisi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1201-1208.
- Ozkan, N., Cakan, S. ve Kayacan, M. (2017). Intellectual capital and financial performance: A study of the Turkish Banking Sector. Borsa Istanbul Review, 17(3), 190-198.
- Özdemir, B. ve Taşcı, D. (2017). Entelektüel sermaye ölçeğinin geçerlik ve güvenirliğinin testi: Türkiye’nin ilk 1000 sanayi kuruluşu’nda ampirik bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies(61), 363-372.
- Özevren, M. ve Yıldız, S. (2010). Entelektüel sermayenin ölçüm yöntemleri ve kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 275-289.
- Pazarceviren, S. Y. ve Kaya, H. P. (2018). Entelektüel sermayeyi hesaplanmış maddi olmayan değer yöntemi ile ölçme ve raporlama. Business and Economics Research Journal, 9(2), 331-348.
- Petty, R. ve Guthrie, J. (2000). Intellectual capital literature review: measurement, reporting and management. Journal of intellectual capital, 1(2), 155-176.
- Porter, M. (1985). Competitive advantage: creating and sustaining superior performance: with a new introduction. New York: Free Press.
- Porter, M. E. (1980). Competitive strategy. New York: The Free Press.
- Rastogi, P. (2003). The nature and role of IC: Rethinking the process of value creation and sustained enterprise growth. Journal of intellectual capital, 4(2), 227-248.
- Rossi, C., Cricelli, L., Grimaldi, M. ve Greco, M. (2016). The strategic assessment of intellectual capital assets: An application within Terradue Srl. Journal of Business Research, 69(5), 1598-1603.
- Sağlam, M. (2020). Öğrenen örgüt anlayışının ve entelektüel sermayenin, örgütsel ustalık ve örgütlerin girişimcilik yönelimi üzerindeki etkisi: Hizmet ve üretim sektörü yönetici algılarının karşılaştırmalı analizi. (Doktora tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
- Serenko, A. ve Bontis, N. (2004). Meta‐review of knowledge management and intellectual capital literature: Citation impact and research productivity rankings. Knowledge and process management, 11(3), 185-198.
- Shih, K.-H., Chang, C.-J. ve Lin, B. (2010). Assessing knowledge creation and intellectual capital in banking industry. Journal of intellectual capital, 11(1), 74-89.
- Sönmez, R. ve Kasımoğlu, M. (2014). Sürdürülebilir rekabet avantajının kaynağı: endüstri temelli teori ve kaynak temelli teori çerçevesinde. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 13(25), 63-90.
- Stewart, T. A. (1991). Brainpower. Fortune 123, 11, 44-54.
- Stonehouse, G. ve Snowdon, B. (2007). Competitive advantage revisited: Michael Porter on strategy and competitiveness. Journal of Management Inquiry, 16(3), 256-273.
- Subramaniam, M. ve Youndt, M. A. (2005). The influence of intellectual capital on the types of innovative capabilities. Academy of management journal, 48(3), 450-463.
- Sumedrea, S. (2013). Intellectual capital and firm performance: A dynamic relationship in crisis time. Procedia Economics and Finance, 6, 137-144.
- Taie, E. S. (2014). The effect of intellectual capital management on organizational competitive advantage in Egyptian hospitals. International Journal of Business and Social Science, 5(2), 160-167.
- Tekin, M. ve Çiçek, E. (2005). İşletmelerde rekabet üstünlüğü sağlamada farklı bir yaklaşım: Değer temelli pazarlama. Paper presented at the V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi.
- Todericiu, R. ve Stăniţ, A. (2015). Intellectual capital–The key for sustainable competitive advantage for the SME's sector. Procedia Economics and Finance, 27, 676-681.
- Tovstiga, G. ve Tulugurova, E. (2009). Intellectual capital practices: a four‐region comparative study. Journal of intellectual capital, 10(1), 70-80. doi:10.1108/14691930910922905
- Tunçer, A. ve Tarlacı, Ö. A. (2020). Entelektüel sermaye ve işletme performansı ilişkisinde, yenileşimi destekleyen örgüt ikliminin rolü. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 156-180.
- Türkkan, E. (2001). Rekabet teorisi ve endüstri iktisadı. Ankara: Turhan Kitabevi.
- Urbancova, H. (2013). Competitive advantage achievement through innovation and knowledge. Journal of competitiveness, 5(1), 82-96.
- Ülgen, H. ve Mirze, S. K. (2013). İşletmelerde stratejik yönetim. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
- Vătămănescu, E.-M., Gorgos, E.-A., Ghigiu, A. M. ve Pătruț, M. (2019). Bridging intellectual capital and SMEs internationalization through the lens of sustainable competitive advantage: A systematic literature review. Sustainability, 11(9), 1-22.
- Wang, W. Y. ve Chang, C. (2005). Intellectual capital and performance in causal models: Evidence from the information technology industry in Taiwan. Journal of intellectual capital, 6(2), 222-236.
- Williams, R. L. ve Bukowitz, W. R. (2001). The yin and yang of intellectual capital management: The impact of ownership on realizing value from intellectual capital. Journal of intellectual capital, 2(2), 96-110.
- Yaseen, S. G., Dajani, D. ve Hasan, Y. (2016). The impact of intellectual capital on the competitive advantage: Applied study in Jordanian telecommunication companies. Computers in Human Behavior, 62, 168-175.
- Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74-85.
- Youndt, M. A., Subramaniam, M. ve Snell, S. A. (2004). Intellectual capital profiles: An examination of investments and returns. Journal of Management studies, 41(2), 335-361.
- Zhou, K. Z., Yim, C. K. ve Tse, D. K. (2005). The effects of strategic orientations on technology-and market-based breakthrough innovations. Journal of marketing, 69(2), 42-60.