Cilt 12 Sayı 3 (2024): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Küreselleşme sonrası Türkiye’de dış ticaret açığının reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hadleriyle modellenmesi: NARDL yaklaşımı

PDF
  • Murat Sağır,
  • Durmuş Baysal,
  • Nazif Çalış
Murat Sağır
Dr. Öğr. Üyesi, İskenderun Teknik Üniversitesi, İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, Ekonomi Bölümü, Hatay, Türkiye
Durmuş Baysal
Doktora Öğrencisi., İskenderun Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ekonomi ve Finans ABD, Hatay, Türkiye
Nazif Çalış
Prof. Dr., İskenderun Teknik Üniversitesi, İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, Ekonomi Bölümü, Hatay, Türkiye

Yayınlanmış 25.09.2024

Anahtar Kelimeler

  • Reel Efektif Döviz Kuru, Dış Ticaret Açığı, Dış Ticaret Hadleri, NARDL, Simetrik Test
  • Real Effective Exchange Rate, Foreign Trade Deficit, Terms of Trade, Nonlinear Auto Regressive Distributed Lag, (NARDL), Symmetry Test

Nasıl Atıf Yapılır

Küreselleşme sonrası Türkiye’de dış ticaret açığının reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hadleriyle modellenmesi: NARDL yaklaşımı. (2024). Business & Management Studies: An International Journal, 12(3), 629-643. https://doi.org/10.15295/bmij.v12i3.2405

Telif Hakkı (c) 2024 Murat Sağır- Durmuş Baysal- Nazif Çalış

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Küreselleşme sonrası Türkiye’de dış ticaret açığının reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hadleriyle modellenmesi: NARDL yaklaşımı. (2024). Business & Management Studies: An International Journal, 12(3), 629-643. https://doi.org/10.15295/bmij.v12i3.2405

Öz

Reel efektif döviz kurundaki dalgalanmalar ve dış ticaret hadlerindeki değişimler, ekonominin tümü üzerinde öngörülebilir ya da öngörülemez değişikliklere neden olabilmektedir. Bu dalgalanma ve değişimlerin en önemli sonuçları ise, bölgesel ya da küresel ekonomik krizlerin makroekonomik değişkenler (istihdam, işsizlik, enflasyon, GSYH, ödemeler dengesi, dış ticaret açığı) üzerinde meydana getirdiği etkilerdir. Bu değişimlerin dinamik etkilerinin sonuçlarını öngörebilmek, politika yapıcılar için oldukça önemlidir. Bu çalışmada 1994-2022 yılları arasında TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hadlerindeki değişimlerin dış ticaret açığı üzerindeki etkileri incelenmektedir. TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hadlerindeki değişimlerin dış ticaret açığı üzerindeki etkisinin asimetrik olması kuvvetle muhtemel olduğundan bu çalışmada Nonlinear Auto Regressive Distributed Lag, (NARDL) yöntemi kullanılmış ve dış ticaret açığını en çok etkileyen faktörün dış ticaret hadlerindeki azalma olduğu sonucuna varılmıştır. TL’nin değer kaybettiği dönemlerde dahi dış ticaret açığının istenilen düzeyde azalmamasının en önemli nedenlerinden birisi ülkeye ait dış ticaret hadlerinin azalmasıdır.

PDF

Referanslar

  1. Akardeniz, E. (2023). Türkiye’de döviz kuru belirleyicileri için Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testinden kanıtlar. Business & Management Studies: An International Journal, 11(3), 772–787. https://doi.org/10.15295/bmij.v11i3.2253
  2. Akbas, Y. E., & Sancar, C. (2021). The impact of export dynamics on trade balance in emerging and developed countries: An evaluation with middle income trap perspective. International Review of Economics & Finance, 76, 357–375. https://doi.org/10.1016/J.IREF.2021.06.014
  3. Aslan, N., & Yörük, D. (2008). Teoride ve Uygulamada Dış Ticaret Hadleri Ve Kalkınma İlişkisi.
  4. Bakan, S., & Akkaya, O. (2018). Marshall-Lerner Koşulunun Türkiye Ekonomisinde İncelemesi: 1950-2000 Dönemi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’ 18), 325–331.
  5. Barışık, S. & Dursun, E. (2018). Gelişmekte Olan Ekonomilerde Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hadleri İlişkisi: 2000-2016 Örneği. Journal of International Management, Educational and Economics Perspectives, 6(2),1–16
  6. Bayar, G., & Tokpunar, S. (2013). Türk Lirası Reel Kuru Denge Değerinde Mi? Ege Akademik Bakış, 13(4), 405–426.
  7. Bölük, G., & Mert, M. (2015). The renewable energy, growth and environmental Kuznets curve in Turkey: an ARDL approach. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 52, 587-595.
  8. Çakir, B., & Utkulu, U. (2019). Special Issue on Business and Organization Research Dış Ticaret Hadleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği Terms of Trade and Economic Development Relationship: The Case of Turkey.
  9. Değer, O., & Demir, M. (2015). Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604), 7–21.
  10. Demir, Ö., Acar, M., Toprak, M., Oğuz, F., & Oğuz, S. (2018). Uluslararası Politik Ekonomi (Ö. Demir, Ed.). Anadolu Üniversitesi.
  11. Durusoy, S., & Beyhan, Z. (2015). Recent Problem of Global Capitalism: Rate of Exchange Wars. Procedia Economics and Finance, 23, 992–999. https://doi.org/10.1016/s2212-5671(15)00497-9
  12. Elias, A., Dachito, A., & Abdulbari, S. (2023). The effects of currency devaluation on Ethiopia’s major export commodities: The case of coffee and khat: Evidence from the vector error correction model and the Johansen co-integration test. Cogent Economics and Finance, 11(1). https://doi.org/10.1080/23322039.2023.2184447
  13. Gedik, A., & Karabulut, T. (2014). Reel Efektif Döviz Kurunun Dış Ticaret Dengesi Üzerine Etkisi. T. C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü.
  14. Guneş, S., & Yildirim, C. (2018). The Relationship Between Real Effective Exchange Rate And Terms Of Trade: The Analysıs Of Turkey. In N. Grunwald & M. Zakrzewska (Eds.), Proceedings Of The 5th International Scientific Conference On Moderneconomics (pp. 96–102). UNIV WISMAR.
  15. Güneş, S., Gürel, S. P., & Cambazoğlu, B. (2013). DIŞ TİCARET HADLERİ, DÜNYA PETROL FİYATLARI VE DÖVİZ KURU İLİŞKİSİ, YAPISAL VAR ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ. International Journal of Management Economics & Business/Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(20).
  16. Gül, Ekrem; Ekinci, Aykut, (2006), “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1990-2006”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 16, 165-190
  17. Güler, A. (2021). Reel döviz kuru şoklarının ihracat ve dış ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkileri: Türkiye için NARDL Yaklaşımından Kanıtlar. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 950-970.
  18. Gunes, S., & Yildirim, C. (2018, May). The relationship between real effective exchange rate and terms of trade: The analysis of Turkey. In 5th International Scientific Conference on Modern Economics (Vol. 14, p. 96).Gürbüz, H., & Çekerol, K. (2002). Reel Döviz Kuru İle Dış Ticaret Haddi Ve Bileşenleri Arasındaki Uzun Dönem İlişki. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 31-46.
  19. Hepektan, E. C., Çınar, S., & Dündar, Ö. (2011). Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Sistemlerinin Dış Ticaret İle İlişkisi. Journal of Academic Researches and Studies Cilt, 3(5), 62–82.
  20. Kahneman, D., & Tversky’, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 363–391.
  21. Karaçor, Z., & Gerçeker, M. (2011). Reel Döviz Kuru Ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003 - 2010). SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi , 289–312.
  22. Karaş, G., & Karaş, E. (2017). Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi/UUSBD, 10, 27–46.
  23. Ketboğa, M. (2019). Türkiye’de Dış Ticaret Açığı Sorunun Nedenleri ve Katma Değeri Düşük Ürün İhracatının Dış Ticaret Açığı İçindeki Yeri ve Çözüm Önerileri. Batman University Journal of Life Sciences Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 9(2).
  24. Khalid, W., Civcir, I., Özdeşer, H., & Iqbal, J. (2023). The asymmetric impact of real exchange rate misalignment on growth dynamics in Turkey. Journal of Policy Modeling, 45(6), 1184–1203. https://doi.org/10.1016/J.JPOLMOD.2023.10.003
  25. Koçak, S., & Karış, Ç. (2023). Döviz Kuru Oynaklığı ve Hane Halkı Tüketim Harcamaları: Türkiye’den Kanıtlar. Sosyoekonomi, 31(55), 283–296. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.01.15
  26. Mamun, A. H., Bal, H., & Basher, S. (2021). Does currency misalignment matter for economic growth? – Evidence from Turkey. EuroMed Journal of Business, 16(4), 471–486. https://doi.org/10.1108/EMJB-08-2019-0101
  27. Mike, F., Özaytürk, G., & Kızılkaya, O. (2022). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi: Fourier Eşbütünleşme Testinden Yeni Bulgular. Sosyoekonomi, 30(52), 313–331. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2022.02.17
  28. Mlangeni, T., & Buthelezi, E. M. (2023). M netary policy and inflation expectations: impact and causal analysis of heterogeneous economic agents’ expectations in South Africa. Journal of Applied Economics, 27(1). https://doi.org/10.1080/15140326.2023.2289724
  29. Nkoro, E., & Uko, A. K. (2016). Autoregressive Distributed Lag (ARDL) cointegration technique: application and interpretation. Journal of Statistical and Econometric methods, 5(4), 63-91.
  30. Özdemir, A., & Ordu, C. F. (2013). Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 50(582), 29–41.
  31. Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289–326. https://doi.org/10.1002/jae.616
  32. Pham, V. A. (2019). Impacts of the monetary policy on the exchange rate: case study of Vietnam. Journal of Asian Business and Economic Studies, 26(2), 220–237. https://doi.org/10.1108/JABES-11-2018-0093
  33. Sevüktekin, M., & Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi (5th ed.). Dora Yayıncılık Ltd. Şti.
  34. Shahzad, S. J. H., Nor, S. M., Ferrer, R., & Hammoudeh, S. (2017). Asymmetric determinants of CDS spreads: US industry-level evidence through the NARDL approach. Economic Modelling, 60, 211-230.
  35. Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in a nonlinear ARDL framework. Festschrift in honor of Peter Schmidt: Econometric methods and applications, 281-314.
  36. Simonyan, S. (2020). Asymmetric exchange rate pass-through to import and export prices for turkey: A nonlinear autoregressive distributed lag (nardl) approach. Asian Academy of Management Journal of Accounting and Finance, 16(1), 35–44. https://doi.org/10.21315/aamjaf2020.16.1.2
  37. Şahin, D., & Savaş, D. (2019). Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisnin Analizi Analysis of Causal Relationship Between Real Effective Exchange Rate, Export and Import in Turkey. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210–223.
  38. Şen, H. (2013). TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARET HADLERİNİN DEĞİŞİMİ VE GELİR ETKİSİ.
  39. T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Üretim ve Dış Ticaret İlişkisi.
  40. Taşçı, H. M., & Erçakar, M. E. (2016). Prebısch- Sınger Tezinin Dış Ticaret Hadleri Aracılığıyla Türkiye İçin Test Edilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(2), 232. https://doi.org/10.11611/jmer879
  41. Türkonfed. (2024). Dış Ticaret Açığı ve Dış Ticaret Haddi. Https://Turkonfed.Org/Tr.
  42. Yapraklı, S. (2006). Türkiye'deki Dış Ticaret Fiyatları ile Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Ekonometrik bir Analiz. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 69-87.
  43. Yapraklı, S. (2010). Türkiye’de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altinda Diş Açiklarin Belirleyicileri: Sinir Testi Yaklaşimi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(04), 141-163.
  44. Zengin, A. (2000). Reel Döviz Kuru Hareketleri Ve Dış Ticaret Fiyatları (Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bulgular). C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 27–41.

Benzer Makaleler

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.