Cilt 10 Sayı 1 (2022): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Sosyal medyada marka kişiliklerinin Jung arketipsel marka kişilik modeline göre göstergebilimsel analizi

PDF
  • Gül Dilek Türk
Gül Dilek Türk
Dr. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, Türkiye

Yayınlanmış 26.03.2022

Anahtar Kelimeler

  • Sosyal Medya, Marka, Kişilerarası İletişim
  • Social Media, Brand, Interpersonal Communication

Nasıl Atıf Yapılır

Sosyal medyada marka kişiliklerinin Jung arketipsel marka kişilik modeline göre göstergebilimsel analizi. (2022). Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 280-309. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i1.2005

Telif Hakkı (c) 2022 Gül Dilek Türk

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Sosyal medyada marka kişiliklerinin Jung arketipsel marka kişilik modeline göre göstergebilimsel analizi. (2022). Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 280-309. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i1.2005

Öz

Pazarlama çalışmalarında psikolojik unsurların önemi fark edildiğinden beri bu unsurlar, yoğun olarak reklam, pazarlama ve artık sosyal medya mecralarında da yoğun olarak kullanılmaktadır. Tüketicinin bilinçaltına etki edecek mesajların, sembollerin, çağrışımların iletişim çalışmalarında kullanımı pek çok araştırmaya da konu olmuştur. Psikanalist Carl Gustave Jung tarafından geliştirilen arketiplerin insanların duygu, düşünce, tutum ve davranışlarına etkisi fark edilince tüketiciyle daha güçlü bağlar kurmak üzere bu model pazarlama alanına uyarlanarak “arketipsel marka kişilik modelleri” geliştirilmiştir. Markalar kendilerine insani sıfatlar eklediğinde, tüketicilerden çoğunlukla olumlu geribildirimler almış, bunu daha da etkili kılmak üzere de arketipsel kişilikleri kullanmıştır. Tüketiciyle etkileşimin en güçlü olduğu ve kişilerarası iletişim araçlarının da yoğun kullanıldığı sosyal medyada arketipsel kişilikler üzerinden paylaşımlar yapılarak, tüketici ile duygusal bağların daha güçlü kurulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada marka kişiliğinde arketip yaklaşımı ele alınarak, KantarBrandZ tarafından seçilen 2021 yılının en değerli ilk 10 markasının arketipsel marka kişilikleri incelenmiştir. Çalışmada amaçsal örneklem ile seçilen markaların Instagram hesaplarında 2021 yılı boyunca yaptıkları gönderiler, arketipsel marka kişilik modeli kapsamında göstergebilimsel analiz ile incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre markaların resmi Instagram hesaplarında arketipsel marka kişiliği kullandıkları, marka kişiliği ile uyumlu bir yapı gösteren arketip tercihlerinin takipçileri ile etkileşimlerini güçlü kıldığı gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda markaların tercihlerinde öne çıkan arketip boyutlarının; kaşif, soytarı, bilge, saf, anne, bizden biri, hükümdar, yaratıcı, asi olduğu, markaların ürün ve hizmetleri ile uyumlu olarak teknoloji alanında yer alanların genellikle saf, soytarı, bilge, yaratıcı, kaşif; bankacılık alanındaki markaların anne; gıda sektöründeki markaların hükümdar ve kaşif; sosyal medya markalarının bizden biri, asi, soytarı arketiplerini tercih ettiği tespit edilmiştir. Markalara kişilik atfetmede arketipsel marka kişilik modelinin kullanışlı bir araç olduğu görülmektedir.

PDF

Referanslar

  1. Aaker, J. L., Benet-Martinez, V. ve Garolera, J. (2001). Consumption Symbols as Carriers of Culture: A study of Japanese and Spanish Brand Personality Constructs. Journal of Personality and Social Psychology, 81(3), 492-508.
  2. Aaker, D.A. (1996). Building Strong Brands, New York: The Free Press. 141-142
  3. Aaker A.D., (2009) Güçlü Markalar Yaratmak, Mediacat 2. Baskı, İstanbul
  4. Akbudak, S. (2020). Üç Boyutlu Marka Karakteri Tasarımında Kişilik Arketiplerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış YLTezi. Ankara: Işık Üniversitesi SBE
  5. Ar, A. A. (2004) Marka ve Marka Stratejileri, Detay Yayınevi, İstanbul
  6. Ay, C. ve Yakın, V. (2017). Reklamlarla Marka Kişiliği Geliştirmek: Arketipler Tüketicileri Yakalayabiliyor Mu?. IUJSB 46(2). 161-178
  7. Ayber, A. E. (2014). Marka kişiliği çerçevesinde arketip yaklaşımı yoluyla reklamlarda hikaye. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  8. Babür Tosun, N. (2010). İletişim Temelli Marka Yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
  9. Baştürk, F. (2009). Marka Kişilik Kuramında Arketip Yaklaşımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  10. Batı, U. (2014). Marka Kişiliğinin Boyutları ve Arketiplere Doğru Yönelim. The Brand Age, Ağustos, 42-45.
  11. Bechter, C., Farinelli, G., Daniel, R.T. ve Frey, M. (2016). Advertising between archetype and brand personality. Administrative Sciences, 6(5), 1-11.
  12. Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
  13. Burger, M.J.(2006). Kişilik Psikoloji Biliminin İnsan Doğasına Dair Söyledikleri. İstanbul: Kaknüs yayınları
  14. Caldwell, M., Henry, P. ve Alman, A. (2010). Constructing audio-visual representations of consumer archetypes. Qualitative Market Research: An International Journal, 13(1): 84–96.
  15. Dominici, G. Tullio, V., Siino, V. ve Tani, M. (2016). Marketing archetypes: Applying jungian psychology to marketing research. Journal of Organisational Transformation and Social Change, 13(2), 109-122
  16. Elden, M.; Ulukök, Ö. ve Yeygel, S. (2005). Şimdi Reklamlar. İstanbul :İletişim Yayınları
  17. Eren, C. ve Dal, N.E. (2019). Markaların Kişilik Arketiplerinin Algılanması: Otomobil Markaları Üzerine Bir Araştırma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 43, 39-66
  18. Ersoy, E. (2011). Jung’un arketip kavramı. http://www.bizsiziz.com/arketip kavramijung un-arketip-kavrami.html Erişim Tarihi: 20.11.2021
  19. Faber, M. A., ve Mayer, J. D. (2009). Resonance to archetypes in media: There's some accounting for taste. Journal of Research in Personality, 43 (3), 307–322.
  20. Geist, M. (31 Mart 2018) Carl Gustav Jung ve Analitik Psikolojiye Kısa Bir Giriş. https://gorgondergisi.com/carl-gustav-jung-ve-analitik-psikolojiye-kisa-bir-giris/ Erişim Tarihi: 20.11.2021
  21. Groppel-Klein, A., Domke, A. ve Bartman, B. (2006). Pretty woman or Erin Brockovich? Unconscious and conscious reactions to commercials and movies shaped by fairy tale archetypes-Results from two experimental studies. Advances in Consumer Research, (33): 163–174.
  22. Gülcan. C. (2020). Psikolojik Tipler ve Jung Psikolojisi Üzerine Bir Değerlendirme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 12(23). 284-297
  23. Hirschman, C. E. (2000). Consumers’ use of intertextuality and archeypes. Advances in Consumer Research (27). (Der.Hoch, S. J. ve Meyer, R. J.) Provo, UT: Association for Consumer Research
  24. Hoeller, S.A. (2004). Bilinmeyen Jung. (Çev. Sezer Soner). Ege Meta Yayınları
  25. Howard-Spink, J. (2003). What is your story? And who is your brand? Admap, (September), 16-18.
  26. İslamoğlu, A. H. ve Fırat, D. (2011). Stratejik Marka Yönetimi. İstanbul: Beta Basım A.Ş
  27. Iaccino, F.J.,(1998). Jungian Reflections within the Cinema, Wetsport, Connecticut, London: Praeger Publishers
  28. Jaffe, A. (2008). Anılar, Düşler, Düşünceler. (Çev. İris Kantemir). İstanbul: Can Yayınları
  29. Jung, C.G. (1954). Psychological aspects of the mother archetype. The Collected Works of C. G. Jung;. (Der.H. Read, M. Fordham, G. Adler). London: Routledge.
  30. Jung, C.G. (2000). Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri (Çev. Kamuran Şipal). İstanbul: Cem Yayınları
  31. Jung, C.G. (2006). Analitik Psikoloji. (Çev. Ender Gürol. İstanbul: Payel Yayınları.
  32. Jung, C.G. (2015). Dört Arketip. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayıncılık.
  33. Karpat Aktuğlu, I. (2009). Marka Yönetimi: Güçlü ve Başarılı Markalar İçin Temel İlkeler. İstanbul: İletişim Yayınları
  34. Kaya, İ. (2005). Pazarlama Bi’Tanedir. İstanbul: Babıali kültür yayıncılığı.
  35. Knox, J. (2003) Archetype, Attachment, Analysis: Jungian Psychology And The Emergent Mind. New York: Psychology Press
  36. Kurultay, A. B. (2017). Arketipler: Markaların Yeni Anlam Yaratıcıları. Global Media Journal TR Edition, 7(14). 360-378
  37. Li, S., Wang, P., Louviere, J. ve Carson, R. (2003). Archetypcal analysis: A new way to segment markets based on extreme individuals. Proceedings of ANZMAC Conference, Adelaide, 1674-1679.
  38. Mark M. ve Pearson, C. S. (2001). Hero and the outlaw: Building extraordinary brands through the power of archetypes. New York: McGraw-Hill.
  39. MacGill, V. (2009). Archetypes. http://www.vmacgill.net/archetypes1.html Erişim (21.12.2021)
  40. Maso-Fleischman, R. (1997). Archetype research in advertising: a Spanish language example. Journal of Advertising Research, 37(5), 81-84
  41. Morris L. and Schmolze R. (2006). Consumer Archetypes: A New Approach to Developing Consumer Understanding Frameworks. Journal of Advertising Research. September, 289-300
  42. Odabaşı, Y. & Oyman, M. (2006). Pazarlama İletişimi Yönetimi. İstanbul: MediaCat Yayınları
  43. Ouwersloot, H. & Tudorica, A. (2001). Brand Personality Creation Through Advertising. Maastricht Academic Center for Research in Services, (1-25).
  44. Özcan, Z. (2021). İlişki Yönetimi Perspektifinde Yeni Nesil Öykü Anlatıcıları Olarak Sosyal Medya Fenomenlerinin Arketipsel İncelemesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 285-312.
  45. Rivkin, S ve Sutherland, F. (2011). Bir Marka Adı Yaratmak. İstanbul: Brandage yayınları
  46. Sencer, M. ve Sencer, Y. (1978). Toplumsal Araştırmalarda Yöntembilim. Ankara: TODAI
  47. Shelburne, W. A. (1988) Mythos And Logos in The Thought Of Carl Jung. New York: State University Press
  48. Şavran, G. T. (2009). Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1963
  49. Şener, G. (2015). TV Reklamlarındaki Arketipsel Karakterler Üzerine Bir Model Testi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
  50. Tarnas, R. (2009). Archetypal Principles, Archai: The Journal of Archetypal Cosmology. 1(1) (Summer). 23-36
  51. Tığlı, M. (2003). Marka Kişiliği. Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, Öneri Dergisi, 5(20), 67-72
  52. Tsai, S.P. (2006). Investigating archetype-icon transformation in brand marketing. Marketing Intelligence and Planning, 26, 648–663.
  53. Türk, G.D. (2019). Küresel Bilgi Pazarı ve Sosyal Medyada Metalaşan Bilgi. Küreselleşen Dünyada İletişim Üzerine disiplinlerarası yaklaşımlar. (Ed. H.Aslan). İstanbul: Literatürk Yayınları
  54. Türk, G.D. ve Bayrakcı, S. (2020). Pandemi Sürecinde Modern İnsanın Anlam Arayışı: Sosyal Medya ve Küresel Spiritüel Pazar. Sosyal Medya Psikolojisi (Ed. Ş. Özdemir ve G.D. Türk). Ankara: Nobel Yayınları
  55. Walle, A. (1986). Archetypes, athletes and advertising. Journal of Consumer Marketing, 3(November), 21-29.
  56. Woodside, A.G., Sood, S. ve Miller, K. (2008). When consumers and brands talk: Storytelling theory and research in consumer psychology and marketing. Psychology and Marketing, 25(2): 97–145.
  57. Woodside, G. A., Megehee, M. C., ve Sood, S., (2012). Conversations With(in) The Collective Unconscious By Consumers, Brands, And Relevant Others. Journal of Business Research, (65): ss. 594–602.
  58. Yakın V. (2013). Reklamlarda Kullanılan Arketipler Aracılılığıyla Marka Kişiliğinin Oluşturulması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  59. Yakın, V. Ve Ay, C. (2012). Markaların Kişilik Arketiplerinin Algılanması Üzerine Bir Araştırma. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC 2(3). 27-36.
  60. Yılmaz, B. (2018). Carl Gustav Jung’un Arketipleri Bağlamında “Persil, Magnum ve Eti Canga” Reklam Filmlerinin Çözümlemeleri. Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi 1(1). 98-114.
  61. Zohar, D. (2004). Ruhsal Zeka. (Çev. Burak Erdemli- Kemal Budak). Bursa: Meta Yayınları.

Benzer Makaleler

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.