ARAŞTIRMA ETİĞİ

ARAŞTIRMA ETİĞİ

Bir araştırmada araştırma etiği, doğru araştırma yöntemleri kadar önemli bir konudur. Araştırmacılar istedikleri her türlü araştırmayı diledikleri biçimde yapamazlar. Her araştırmada araştırmacının etik olarak uyması gereken bazı standartlar ve kurallar vardır.

 

STANDARTLAR VE KURALLAR


Aşağıdaki araştırma etiği hakkındaki mesleki ahlak kuralları, araştırmanın amaçlarına katkıda bulunur, iş birliği için gerekli değerleri destekler, araştırmacıların kamuya olan sorumluluğunu garantiye alır, kamu desteği ile güvenilirlik sağlar ve çeşitli ahlaki ve sosyal değerleri güçlendirir:

  1. Açıklık: Diğer bir deyimle araştırmacı kullandığı verileri, malzemeleri, teçhizatları, kaynakları ve bulguları toplumla paylaşmak zorundadır. Eleştirilere ve yeni fikirlere açık olmalıdır.
  2. Dürüstlük ve gerçeklik: Araştırmacı bulgularını uydurmamalı, başka bir yerden çalmamalı ya da yanlış yorumlamamalıdır. Sonuçları, metotları, prosedürleri doğru raporlamalı ve meslektaşlarını, sponsorları ve kamuyu yanıltmamalıdır. Araştırmayı kötüye kullanıyorsa, bu da bilim etiğine aykırı bir davranıştır.
  3. Araştırmacının ilgilendiği objeye veya konuya bir zarar vermemesi: Buna bağlı olarak araştırmacı insanların mahremiyetine ve sırlarına saygılı olmalı ve araştırmasında izin verilmediği sürece şahıs isimlerini kullanmamalıdır. Ayrıca araştırmacı kendi kimliğini de saklamamalıdır.
  4. Fikri mülkiyet: Patent, telif hakkı ve diğer fikri mülkiyetlere saygılı olunması gerekir. İzinsiz veri, yöntem ve sonuçlar kullanılmamalı ve katkıda bulunanlar mutlaka referans gösterilmelidir.
  5. Gizlilik: Gizli iletişimler, personel kayıtları, ticarî ve askerî sırlar, hasta kayıtları korunmalıdır.
  6. Objektif olmak: Taraflı deney tasarımı, veri analizi ve yorumdan kaçınılmalıdır.
  7. Bütünlük ve tutarlılık sağlanmalıdır.
  8. Dikkatsizlik yüzünden yapılan hata ve atlamalar, çalışmanın baştan sona ciddî olarak incelenmesiyle engellenmelidir.
  9. Sosyal sorumluluk: Sosyal hasarlara yol açabilecek araştırmalardan kaçınılmalıdır.
  10. Ayrımcılık: Bilimsel yetki ve bütünlük ile ilişkisi olmayan cinsiyet, ırk, köken ve diğer faktörleri kullanarak ayrımcılık yapılmaması gerekir.
  11. İlgili kanunların bilinip, bunlara uyulması gerekmektedir.
  12. Hayvanlara özen gösterme: Araştırma sırasında kullanılan hayvanlara gereken ilgi ve saygı gösterilmeli. İyi tasarlanmamış ve gereksiz hayvan deneyleri yapılmamalıdır.
  13. İnsanları koruma: İnsanî konularda yürütülen araştırmalarda risk ve zarar minimize edilmeli, insan onuru, mahremiyeti ve otonomisi korunmalı. Çocuk, gelişimle veya kavramayla ilgili engelli, huzur evinde yaşayan, evsiz veya kanuni bir statüsü olmayan savunmasız kişileri içeren araştırmalarda özel önlemler alınmalıdır. Araştırmanın yükü de faydaları da adil bir şekilde dağıtılmalıdır.


Ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve yönetmeliklerle çerçevesi çizilmiş olan insan ve hayvanlarda yapılacak araştırmaların planlanması ve uygulanması, araştırma etiğinin en önemli başlıklarıdır. Araştırma etiği daha çok tıbbî araştırmalar için kullanılmakta olan bir kavramdır ancak kuşkusuz, sosyal bilimlerde yürütülen araştırmalar da daha farklı bir boyutta araştırma etiğinin ilgi alanına girmektedir.

 

YAPILMAMASI GEREKENLER


Araştırmacıların yapmaması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

 

Kaynak: https://www.enago.com.tr/academy/arastirma-etigi-nedir/